Klimaatadaptatie door boeren in overstromingsgevoelige polders

Bart Specken 01-11-2023
1064 keer bekeken 0 reacties

De boezem ‘zit krap in haar jas’ en zal door klimaatverandering overbelast raken. 'Klimaatboeren' bieden de oplossing door land beschikbaar te stellen voor waterberging, in de vorm van natuurvriendelijke oevers die ook zorgen voor betere waterkwaliteit, biodiversiteit en CO2-opslag.

Voor wie dient u dit project in?

Ik ben zelf betrokken bij dit project

Indien u het project voor een derde voordraagt, wat is de naam van deze collega en voor welke organisatie werkt deze?

Ik dien het project in samen met Peter Philipsen van Nature at Work

Voor welke organisatie werkt u?

Waterschap Amstel, Gooi en Vecht

Is de innovatie slim bedacht en nog onder de radar (relatief kleine innovatie, maar mooie impact)?

Ja, dit is een slimme innovatie die nog onder de radar is.

Heeft de innovatie (onafhankelijk van de categorie waarvoor je de inzending indient) een aspect van digitale transformatie? Wordt er bijvoorbeeld slim gebruik gemaakt van data?

De selectie van locaties voor natuurvriendelijke oevers is primair afhankelijk van de medewerking van de boeren. Vervolgens kan met hydrologische modellen berekend worden waar de aanleg het meest effectief is. Deze hydrologische modellen zijn continu in ontwikkeling en dragen bij aan de digitale transformatie.

In hoeverre lost deze innovatie een probleem op? Wat is de impact van deze innovatie?

Met deze innovatie worden een aantal problemen tegelijkertijd opgelost. Wateroverlast (schade aan gebouwen en gewassen) tijdens piekbuien wordt hiermee voorkomen (klimaatadaptatie). Andere problemen die hiermee worden opgelost zijn: afkalving van oevers, schade door exotische rivierkreeften, slechte waterkwaliteit, verlies van biodiversiteit, isolatie van natuurgebieden.
Mogelijk nog belangrijker, met deze innovatie worden NVO's en groenblauwe dooradering ingezet voor klimaatadaptatie door boeren. Vanwege de steeds grotere financiële risico’s door overstromingen zijn financiële instellingen, zoals banken en verzekeraars, erg geïnteresseerd om te investeren in dit soort Naturebased Solutions. Deze nieuwe investeringsbron kan verdienmodel zijn voor boeren waarmee realisatie van de KRW doelen en 10% Groenblauwe dooradering (een netwerk van ecologische verbindingen waardoor geïsoleerde natuurgebieden met elkaar verbonden worden) in het landelijk gebied dichterbij komt.

Hoe innovatief, creatief en vernieuwend is de innovatie?

De combinatie van de vele voordelen van dit idee (klimaatadaptatie, klimaatmitigatie [door CO2-opslag], herstel biodiversiteit, verbetering waterkwaliteit [KRW], nieuw verdienmodel voor klimaatboeren, groenplauwe dooradering [NPLG] en aanpak exotische rivierkreeften) en het gebruik van de natuur als oplossing, maakt dat het om een vernieuwende innovatie gaat.

Draagt deze innovatie bij aan meer kostenefficiëntie: hoe is de verhouding in kosten in geld en tijd en de (verwachte) impact van de innovatie?

De aanleg van natuurvriendelijke oevers is eenmalig en vele malen goedkoper dan de schade die kan ontstaan bij extreme wateroverlast. Het beheer van de oevers is een jaarlijkse kostenpost, waarvan momenteel al een vergoeding mogelijk is vanuit het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). Deze vergoeding is echter ontoereikend en kan worden aangevuld vanuit, bijvoorbeeld, een klimaatfonds. De extra waterberging die met dit idee ontstaat zorgt ervoor dat een poldergemaal minder draaiuren maakt, waardoor bespaard wordt op stroom- en onderhoudskosten.

Op welke manier draagt de innovatie bij aan de doelstellingen van de waterschappen om circulair, energieneutraal (en CO2-neutraal) te worden?

Extra waterberging in een polder zorgt ervoor dat, ook bij minder grote neerslaghoeveelheden, gemalen minder vaak water moeten uitmalen op de boezem. Dit bespaart energie en slijtage van de pompen. Bovendien wordt water langer vastgehouden en kan het water benut worden in drogere perioden.
De natuurvriendelijke oevers leveren maaisel op. Maaisel (onder andere riet en lisdodde) is geschikt voor diverse toepassingen, zoals bouw- en isolatiemateriaal en veevoer. Daarmee kan aanzienlijke hoeveelheden CO2 worden vastgelegd.

Is de inzending een voorbeeld van excellente samenwerking en participatie?

Dit project laat zien dat boeren, het bedrijfsleven en het waterschap samen een oplossing kunnen bieden voor het waterbeheer en een substantiële bijdrage kunnen leveren aan biodiversiteitsherstel.

Het Amstellandboezem-systeem zit krap in haar jas, zó krap dat Rijkswaterstaat niet toestaat dat poldergemalen meer water gaan uitslaan op het rijkswater. Met de verwachte toename van piekbuien door klimaatverandering zal het watermanagement in overstromingsgevoelige polders moeten veranderen. Het water moet op een slimme wijze binnen de polder worden opgeslagen en langzaam afgevoerd. Hiervoor zijn ‘klimaatboeren’ nodig, boeren die – tegen een vergoeding - een klein deel van hun land beschikbaar stellen aan de tijdelijke opslag van water. Piekbuien worden nu vooral opgevangen in waterbergingsgebieden, maar dat betreft één landeigenaar en één bepaalde locatie in een groot watersysteem. Een piekbui kan door de smalle watergangen toch tot wateroverlast leiden. Het waterbergingsgebied is dan veel minder effectief. Een innovatieve manier om de bergingscapaciteit van de héle polder te vergroten, is door verbreding van watergangen door middel van natuurvriendelijke oevers bij meerdere boeren. Het waterschap legt deze oevers aan, eventueel met subsidie van de provincie. Het overtollige water wordt zo gelijkmatig verdeeld over de polder en kan langer worden vastgehouden. Vanwege de steeds grotere financiële risico’s door overstromingen (o.a. miljoenenschade aan opstal en gewassen) zijn financiële instellingen steeds meer geïnteresseerd te investeren in dit soort Nature-based Solutions.

Waterberging in de vorm van natuurvriendelijke oevers heeft nog extra voordelen. Oevers worden begroeid met oeverplanten die goed tegen droge en natte omstandigheden kunnen. De planten hebben een diepe doorworteling waardoor de oever niet afkalft en ongeschikt is voor exotische rivierkreeften. Oeverplanten onttrekken voedingsstoffen uit het water waardoor de waterkwaliteit verbetert. Ze leveren ook habitat voor vissen, amfibieën, macrofauna, insecten, otter en (weide)vogels. Al deze eigenschappen helpen bij het bereiken van de KRW-doelen en biodiversiteitsherstel.

Natuurvriendelijke oevers bestaan uit moerasvegetaties, waarvan bekend is dat ze veel CO2 opslaan, tot wel 5x zoveel als bossen. Door ze slim te positioneren vormen ze ook een Groenblauwe dooradering (NPLG), een netwerk van ecologische verbindingen waardoor geïsoleerde natuurgebieden met elkaar verbonden worden.

 

 

Afbeeldingen

Cookie-instellingen