De duizenden woningen rondom de Sloterplas moeten, net als de rest van Amsterdam, in 2040 aardgasvrij zijn. Het onttrekken van warmte uit de plas lijkt een geschikte optie met veel potentie, hoewel de effecten daarvan op de waterkwaliteit en de waterecologie nog onduidelijk zijn. Met dit project willen we de effecten van de warmte-onttrekking monitoren. Als de uitkomsten daarvan negatief zijn, willen we zoeken naar geschikte alternatieve manieren om warmte te onttrekken.
De proefinstallatie
In 2023 heeft het Waterschap Amstel Gooi en Vecht bij de Sloterplas een proefinstallatie voor de winning van thermische energie uit oppervlaktewater (TEO) gebouwd. De proefinstallatie is kleinschalig, maar ze is representatief voor een normale TEO-installatie. Ze bestaat uit drie parallel geplaatste onderzoeksstraten, en een Flexbedfilter van Bosman Watermanagement. Het oppervlaktewater wordt vanuit de Sloterplas via een aanzuigkorf verpompt naar de installatie en over de onderzoeksstraten verdeeld. Er is een mogelijkheid om later ook grachtenwater uit de Platogracht als influent te gebruiken om ook dit te onderzoeken. Het schema hieronder geeft de configuratie weer.
Behalve de ecologische effecten van de installatie wordt ook het energierendement van de straten gemonitord. Hiervoor wordt koud water uit de diepte van de plas gebruikt.
Samenwerking met HHNK en Rijnland
We werken samen met twee andere waterschappen, namelijk het Hoogheemraadschap van Rijnland (Rijnland) en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK). Ieder waterschap doet onderzoek naar de TEO-winning uit een bepaald type watersysteem. AGV onderzoekt de winning vanuit een stadsplas, HHNK onderzoekt de winning vanuit een poldersloot en Rijnland onderzoekt de winning vanuit een boezemkanaal. HHNK en Rijnland benutten voor dit onderzoek reeds bestaande TEO installaties, waarbij wordt samengewerkt met warmteleverancier Eteck.
Monitoring, analyse en rapportage worden in samenwerking tussen de drie waterschappen uitgevoerd, zodat de data en de uitkomsten met elkaar vergelijkbaar zijn en elkaar aanvullen. Hierbij wordt nauw samgenwerkt met het NIOO. De resultaten worden onder andere gebruikt als input voor waterkwaliteitsmodellen. Inzicht in de effecten van de TEO-winning is noodzakelijk om voor de grootschalige toepassing van TEO-systemen een strategie en een beleid te kunnen ontwikkelen.
Provincie Noord-Holland
De analyse en rapportage van de resultaten kunnen worden uitgevoerd mede dankzij subsidie van de Provincie Noord-Holland.
Projectupdate september 2023: Officiele opening TEO Proefinstallatie Sloterplas
Op maandag 25 september vond de officiële opening plaats van de TEO-proefinstallatie (TEO: Thermische Energie uit Oppervlaktewater) aan de Sloterplas. Hier worden de komende jaren meerdere type installaties getest, om te onderzoeken wat het effect is van warmteterugwinning uit oppervlaktewater op het waterleven.
Projectupdate mei 2025: Aanpassingen TEO Proefinstallatie Sloterplas voor nieuw meetjaar
In april 2025 is de proefinstallatie aangepast om nieuwe onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden:
- Het innamepunt in de Sloterplas is dichterbij bij de kade geplaatst, zodat onderhoud makkelijker kan worden uitgevoerd. Daarnaast is de innamekorf robuuster uitgevoerd.
- We gaan water vanuit de Platogracht bijmengen om meer deeltjes in het proceswater te hebben. Dit is beter voor de ecologische analyse.
- De buizenwarmtewisselaar is vervangen door een platenwarmtewisselaar. Besloten is om geen fijnfilter toe te passen, maar een innamekorf met een fijnere (1mm) maaswijdte.
- We gaan dit jaar meer experimenteren bij het terugspoelen van de platenwarmtewisselaars met water en lucht om de warmteoverdracht te verbeteren en het onderhoud te verminderen.
De aanpassingen waren op tijd klaar voor de start van het nieuwe TEO-seizoen medio mei.
Projectupdate oktober 2025: Installatie draait goed en dataverzameling loopt goed.
- Gedurende de zomer van 2024 moesten nog veel problemen worden opgelost. In de zomer van 2025 heeft de installatie goed gedraaid en zijn veel watermonsters voor ecologische analyses verzameld.
- Om de ecologische analyses uit te voeren is door het NIOO een innovatieve methode ontwikkeld om de verhouding dood en levend plankton voor en na de installatie te bepalen. De methode maakt gebruik van automatische beeldherkenning gebaseerd op kunstmatige intelligentie. De analyseresultaten van de monsters van 2024 en 2025 laten zien dat de methode werkt. De nauwkeurigheid van de methode kan nog worden verbeterd door aanvullende monsters mee te nemen in de automatische beeldherkenning.
- In de zomer van 2025 is onderzocht in hoeverre met automatisch terugspoelen, de mate van verstopping in de warmtewisselaar beheerst kan worden. Als dit goed werkt, is filtratie mogelijk niet nodig. Uit de resultaten blijkt dat terugspoelen een duidelijk positief effect heeft op de mate van verstopping. Aanvullende analyses zijn nodig om te beoordelen in hoeverre het thermische vermogen van de warmtewisselaar voldoende blijft.