Hoe hoger de nutriëntenbelasting in het water is, des te groter is de broeikasgasuitstoot. In het project BlueCan is een instrument ontwikkeld waarmee de uitstoot van meren en plassen kan worden bepaald met behulp van een aantal systeemspecifieke kenmerken. 

Hotspots identificeren
Waterbeheerders kunnen met het instrument snel hotspots identificeren en mogelijke emissiebesparingen berekenen met maatregelen die zijn gericht op een lagere nutriëntenbelasting. Voor de verdere ontwikkeling van het instrument is meer praktijkonderzoek nodig.  Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) doet hieraan mee met twee casussen, namelijk metingen bij de Vuntus, één van de Loosdrechtse Plassen en de Amsterdamse grachten.  

Praktijkonderzoek
Met het praktijkonderzoek willen we de emissies van verschillende watersystemen in Nederland in kaart brengen en meer inzicht krijgen in het belang van de verschillende processen en de bepalende factoren die daarvoor bepalend zijn, maar ook willen we het instrument verbeteren door het te valideren met veldmetingen en de effectiviteit van de verschillende maatregelen in beeld brengen. In 2020 zijn zes casussen aangedragen van kleine lijnvormige wateren, voornamelijk in veengebieden. Hiermee wordt het inzicht vergroot (naast enkel meren en plassen). Bij de Vuntus zal worden gemeten vóór en na het baggeren, dat om nautische redenen wordt uitgevoerd. Ter vergelijking wordt bovendien bij enkele voedselarme plasjes in het achterland gemeten, waarbij ook de levenscyclus van koolstof in beschouwing wordt genomen. 

In 2021 werden metingen gedaan aan grotere lijnvormige wateren. Er zijn wederom zes casussen aangedragen, waaronder de casus ‘de Amsterdamse grachten’.  

Vuntus en achterland
De Vuntus is een voedselrijke laagveenplas met een zeer voedselrijke waterbodem, die potentieel veel voedingstoffen nalevert. Het is interessant om te weten of dit ook gepaard gaat met grote emissies. In het achterland is de waterbodem minder voedselrijk, maar dit water staat wel meer onder invloed van uitspoeling, onder meer van koolstof. Het verschil tussen deze twee locaties kan meer inzicht opleveren in de maatregelen die we moeten nemen om de emissies te verminderen. Omdat baggeren kostbaar is, willen we graag weten op welke manier we zowel de emissies als de waterkwaliteit positief kunnen beïnvloeden.

Amsterdamse grachten 
De Amsterdamse grachten kennen een lange historie. Al enkele eeuwen spelen deze gegraven wateren een belangrijke rol in het watermanagement van de stad, de transport behoeftes en van oudsher ook de verdediging van de groeiende stad. De stad is gebouwd op veen, echter opgehoogd met zand (wegens oxidatie en inklinking van het veen). Veel van de ondiepe ondergrond in de grachten is dan ook zand, maar de grachtenbodems bevatten ook organisch materiaal (slib) van regenriolen en bladval. 

De grachten worden tijdens wateroverschot situaties vanuit het zuiden gevoed door Amstelwater en in het noordoosten staat het systeem in verbinding met het Ijmeer. Vervolgens stroomt dit water in westelijke richting naar het Noordzeekanaal. Ten tijde van droogte komt er brak water uit het Noordzeekanaal en IJmeer de grachten in. De aanvoer van zoet water valt dan vrijwel weg. Met de case Amsterdamse grachten ontstaat inzicht in de broeikasgasemissies en mogelijkheden om die emissies te beïnvloeden. 

Het is interessant om een handelingsperspectief te krijgen t.a.v. de uitstoot van broeikasgasemissies, bijvoorbeeld gericht baggeren of aanpassingen aan de inrichting. Er zijn 6 locaties geselecteerd binnen de Amsterdamse grachten, die o.a. verschillen in of de locaties wel/niet recent gebaggerd zijn. 

Inzicht vergroten
Nu het steeds duidelijker wordt dat we met het waterbeheer niet alleen de ecologische waterkwaliteit, maar ook de emissies kunnen beïnvloeden, is het waardevol om inzichtelijk te krijgen op welke manier we via het waterbeheer deze emissies kunnen reduceren. Dit project leidt tot meer inzicht in de uitstoot van broeikasgasemissies uit oppervlaktewater en de effectiviteit van maatregelen, zoals baggeren in het geval van de Vuntus (en ook bij de Amsterdamse grachten). Vanuit waterkwaliteitsbeheer en natuurbeheer wordt nagedacht over maatregelen die zowel invloed hebben op de uitspoeling van voedingstoffen en koolstof (peilverhoging, herinrichting) als op de voedselrijkdom van de waterbodem en op de nalevering daaruit (baggeren, bezanden of beijzeren). Mogelijk leidt het project BlueCan tot inzicht in het effect van deze maatregelen op emissies. De tool wordt verder ontwikkeld, getest en uitgebreid (behalve meren en plassen ook lijnvormige wateren). Dit helpt waterbeheerders bij het bepalen van de hotspots van broeikasgasemissies, zodat ze weten waar ze het best maatregelen kunnen nemen en welke dat moeten zijn.

Partners
Witteveen+Bos, Deltares, B-Ware en STOWA. Naast Waterschap Amstel, Gooi en Vecht nemen vijf andere waterbeheerders en een natuurbeheerder deel, te weten Hoogheemraadschap van Delfland, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden, Wetterskip Fryslân, Waterschap Drents Overijsselse Delta en Natuurmonumenten. 

Planning
Het project is gestart op 28 juli 2020 en loopt door in 2021 en 2022. De eerste metingen in de Vuntus vonden plaats in november 2020 en dienden om een algemeen beeld te krijgen van de kwaliteit van het oppervlaktewater en de waterbodem. In het voorjaar van 2021 worden de broeikasgasemissies bepaald door middel van het steken van kolommen. Op 29 september 2021 zijn de 6 locaties in de Amsterdamse grachten bemonsterd. In 2023 kwam de rapportage gereed van alle casussen uit 2020 en 2021. 

Meer lezen
https://www.deltares.nl/nl/projecten/bluecan-minder-co2-uitstoot-door-verbetering-waterkwaliteit-bij-meren-en-plassen/

https://www.stowa.nl/publicaties/bluecan-helder-water-voor-het-klimaat-resultaten-van-drie-jaar-onderzoek