Ha Delfland,

Leuke challenge! Jullie hebben mij getriggerd om mee te doen. Ik heb vroeger tijdens de middelbare school heel veel op rivierkreeften gevist vanuit de tuin van mijn ouders. Dat was met wasmachinetrommels, palingfuiken en kreeftenkorven. Dat is uiteraard verboden, maar dat wist ik toen nog niet. Tegenwoordig werk ik veel met (specialistische) vangtuigen om beschermde vissen te onderzoeken. Het is een mooie uitdaging om precies te vangen wat je wil. Hopelijk kan ik daar wat aan bijdragen, daarom stuur ik de 'Kreeftenbox' in.

Concept en werking
De kreeftenbox is een vangtuig waarbij kreeften, aangetrokken door aas, tegen een helling oplopen en door een gat in de bovenkant toegang hebben (zie bijlage, werking). Kreeften kunnen dankzij hun kleine schaartjes aan iedere poot goed klimmen, echter ondersteboven over een glad oppervlak lopen is onmogelijk. De wanden en het plafond van de box zijn glad, dit verhindert de kreeften uit de val te klimmen. Kreeften kunnen krachtig met hun staart achteruit zwemmen, echter dit is ongericht. De knik tussen de helling en het plafond verhindert een achteruit zwemmende kreeft uit de box te schieten. Het concept is eenvoudig en er zijn talloze ontwerpmogelijkheden.

Selectiviteit en bijvangst
Het vangtuig is bedoeld om kreeften van alle stadia te vangen, het is ook effectief voor krabben. De kreeftenbox is in de zwemrichting van potentiële bijvangst slecht toegankelijk. Behalve kreeften en krabben is vrijwel alle potentiële bijvangst vrij zwemmend. Denk daarbij aan vissen, amfibieën, watervogels, grote waterkevers en zoogdieren als otters en muskusratten. Mocht één van de andere soortgroepen ongewild in het vangtuig raken, dan kan deze hier eenvoudig via het centrale gat aan de bovenkant weer uit zwemmen (op zicht of door het volgen van de wanden). Bijvangst van vissen die het vangtuig bewust als schuilgelegenheid gebruiken is niet uit te sluiten, echter als er kreeften in komen kan een vis het vangtuig weer verlaten.

Diervriendelijkheid en milieu
Doordat de wanden geperforeerd zijn (essentieel) vindt binnenin de kreeftenbox wateruitwisseling plaats waardoor kreeften langere tijd overleven. Het is verstandig de val te testen onder warme omstandigheden, omdat de vangst zou kunnen verstikken als de onderste waterlaag zuurstofloos raakt. Als de val te vol raakt met kreeften, dan kunnen er geen nieuwe kreeften meer in. Aangezien een val verloren kan raken, is het raadzaam de verbindingen tussen de wanden uit te voeren met bijvoorbeeld henneptouw. Dergelijk materiaal verrot na enige tijd, waardoor de verbindingen loslaten en de val geen kreeften meer vangt. Het meest eenvoudig en goedkoop is het uitvoeren van de val van gerecycled kunststof plaatmateriaal. Het is ook raadzaam mogelijkheden te verkennen met toepassing van bioplastic, dat na enige jaren biologisch afbreekt bij verlies van de val.

Toepasbaarheid
Kreeftenboxen kunnen vrijwel overal en in bijna alle watertypen worden toegepast. Ze zijn vanaf de kant uit te zetten en vanaf de boot. Gebruik in stromende en diepe wateren is afhankelijk van de verzwaring en het vastzetten, bijvoorbeeld met een stok of een touw. Het is raadzaam uit bestrijdingsoogpunt veel kreeftenboxen te plaatsen en deze vaak te controleren (dierenwelzijn en verversing van aas). Inzet kan jaarrond plaatsvinden, effectiviteit is waarschijnlijk lager tijdens koude maanden wanneer kreeften weinig foerageren en verplaatsen.

Wettelijk kader
De kreeftenbox valt vanwege het ontbreken van een ‘keel’ als vangtuig nu niet onder de beroepsvistuigen zoals fuiken of een kreeftenkorf. Als nieuw en selectief vangtuig kan toelating op de Visserijwet plaatsvinden onder dezelfde voorwaarden als een hengel. Dat maakt het mogelijk het vangtuig toe te passen onder voorwaarden van de visrechthebbende en/of waterbeheerder. Publieke participatie is daarbij niet wettelijk uitgesloten, bijvoorbeeld als grote capaciteit wenselijk is vanuit bestrijdingsoogpunt.

Ontwerpspecificaties en kosten
In bijgaande afbeeldingen staat een basismodel en verschillende varianten daarop. Als basismodel kan de kreeftenbox met een handzame afmeting worden gemaakt, met bijvoorbeeld een bodemplaatoppervlakte van 80x40cm. De kreeftenbox kan worden gemaakt van kunststof plaatmateriaal (als het maar zinkt) en is daardoor goedkoop. Het is eenvoudig om de basis fabrieksmatig en op grote schaal te produceren. De opgevouwen val neemt weinig ruimte in beslag en kan daardoor makkelijk worden getransporteerd. Het in elkaar zetten gebeurt bijvoorbeeld met tiewraps of henneptouw. Voor de basis gelden de volgende ontwerpspecificaties:

• Het basismateriaal heeft een gladde binnenzijde en een ruwe buitenzijde.
• Het model kan bestaan uit één plaat, voor de bevestiging zitten dan bijvoorbeeld kleine gaatjes langs de randen.
• De helling is bij voorkeur kleiner dan 45 graden t.b.v. het inklimmen.
• Het toegangsgat is circa 10cm diameter, voldoende groot voor een grote kreeft om doorheen te gaan.
• Minimaal twee wanden, bij voorkeur ook de bodem, zijn geperforeerd (met gaatjes van bijv. 1cm). Dit is essentieel vanwege verversing van het water, verspreiding van de aasgeur, het vollopen en leeglopen bij het zetten en lichten.
• De val wordt uitgerust met aas, bijvoorbeeld een hondenbrok of een stukje vis.

Varianten
Vanuit het basisprincipe is een groot aantal ontwerpvarianten mogelijk. Uiteraard kunnen de dimensies worden aangepast, bijvoorbeeld naar waterdiepte. Er zijn twee varianten afgebeeld:

• Kreeftenbox, type pyramide (zie bijlage). Voordeel is dat bij deze ontwerpvariant de kreeften van alle kanten de val in kunnen. Nadeel is een kleiner binnen volume als de bodemplaat naar verhouding net zo groot is.
• Kreeftenbox, type goot (zie bijlage). De kreeftenbox kan ook in de lengterichting als goot worden gedimensioneerd. Bovenin is dan een sleuf waar de kreeften in vallen. Aandachtspunt is de stevigheid van deze val omdat de wanden aan de bovenkant weinig, alleen met smalle verbindingstukjes (bijv. <2cm, zodat kreeften niet oversteken). Zo wordt het mogelijk een watergang ‘dicht te zetten’ door één of meerdere goten haaks op de oever te plaatsen.