Omdat de Horstermeerpolder laag ligt, komt het brakke grondwater als brakke kwel omhoog. Om ervoor te zorgen dat dit water niet in natuurgebieden als de Spiegelplas en het Naardermeer terechtkomt wordt nu zoet water uit het Markermeer via de Vecht de polder ingelaten. Dit zoete water duwt zoveel mogelijk brak kwelwater richting het Amsterdam-Rijnkanaal. Het inlaten van veel zoet water uit het Markermeer heeft invloed op het waterpeil van het Markermeer, dat niet onuitputtelijk is.
In het project Temmen van brakke kwel wordt onderzocht of het brakke grondwater al diep in de grond opgevangen en weggepompt kan worden. Zo voorkomen we dat het zoute water in de polder omhoogkomt. Dat verbetert het oppervlaktewater wat goed is voor de natuur en biodiversiteit. Op die manier hoeft het zoute water ook niet meer op de Vecht geloosd te worden en hoeft er minder zoet water uit het Markermeer te worden gebruikt. Daarnaast wordt onderzocht of van dit brakke water drinkwater gemaakt kan worden.
Brak kwelwater
Door de diepe ligging van de Horstermeerpolder komt veel grondwater als kwelwater naar boven. Aan de randen van deze polder kwelt veel zoet water omhoog. Dat zoete water komt vanuit de hoger gelegen omgeving. In het midden van de polder komt zout water van grote diepte naar boven. Dit zoete en zoute water mengen zich in de poldersloten. Het gemengde polderwater bevat te veel zout. Dat is slecht voor de natuur, maar ook de landbouw. Het zoute polderwater pompen we met gemalen naar de Vecht. Daardoor zorgt het niet alleen in de polder, maar ook in de omliggende gebieden voor problemen met de waterkwaliteit.
Markermeerwater sparen
Tot nu toe wordt dit probleem bestreden met het inlaten van grote hoeveelheden zoet water uit het Markermeer. Daarmee “duwen” we zoveel mogelijk brak kwelwater het gebied uit, in de richting van het Amsterdam-Rijnkanaal. Op die manier zorgen we dat het de waardevolle Natura 2000-gebieden niet kan bereiken, zoals de Spiegelplas en het Naardermeer. Het inlaten van dat water is ook nodig om de gebieden rond de Horstermeerpolder op peil te houden, want vanuit die gebieden zijgt steeds water weg naar deze diepe polder. Maar het Markermeer is niet onuitputtelijk. In de droge zomer van 2018 zakte het waterpeil in het Markermeer zelfs tot kritieke waarden. Alle waterbeheerders rond het Markermeer zijn dus gevraagd zuinig aan te doen met dit water.
Kwelwater voor drinkwater
Het waterschap AGV is daarom samen met de gemeente Amsterdam een onderzoek gestart naar een slimmere manier om met het brakke kwelwater om te gaan. Met een proef (een pilot) onderzoekt Waternet of het mogelijk is het brakke grondwater uit de polder op te pompen, voordat het als kwelwater aan de oppervlakte komt. Ook wordt gekeken of het opgepompte water kan worden gezuiverd tot drinkwater. De provincie Noord-Holland en het Deltaprogramma Zoetwater dragen financieel bij aan de pilot.
Drie in één
Als de proef succesvol is verbeteren we de kwaliteit van het oppervlaktewater wat goed is voor de natuur en de biodiversiteit, hebben we een extra drinkwaterbron en besparen wij zoet water uit het Markermeer. Het project wordt in dat geval ook mogelijk uitgebreid. Bovendien biedt het kansen voor andere polders binnen het waterschap die te maken hebben met brak kwelwater.
Planning
2017-2019
In deze periode is voorbereidend werk gedaan waaronder bodem- en grondwateronderzoek, vergunningverlening en subsidies, de voorbereiding van technische installaties, de afstemming met belanghebbenden en de aankoop van een perceel voor de grondwateronttrekking. Ook is een proefboring uitgevoerd tot 235 meter diepte, die is voorzien van peilfilters om beter inzicht te krijgen in de samenstelling van de bodem en het grondwater op de verschillende diepten.
2021
Onderzoek brakke kwel: De bouw van de proefopstelling. Er werd een put gegraven om het water uit op te pompen, de ‘winput’. Ook werd de transportleiding gelegd naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) om het brakke water af te voeren.
Drinkwateronderzoek: Op de rwzi is een speciaal filter, de ‘reverse osmose installatie’, aangelegd om het brakke water te zuiveren. Daarnaast is op de rwzi gestart met proeven voor het zuiveren van het brakke water tot drinkwater en het behandelen van het concentraat.
2022
Om de ondergrond en de verdeling tussen zoet en zout water in de polder en omgeving in kaart te brengen is bodemonderzoek uitgevoerd. Dit onderzoek is in september 2022 uitgevoerd door SkyTEM met behulp van een helikopter. Omdat de helikopter niet overal heeft kunnen vliegen, zijn in juli 2023 metingen op de grond gedaan.
2023
Onderzoek brakke kwel: De informatie over de bodem uit het SkyTEM onderzoek wordt verwerkt in een hydrologisch model van de bodem. Met gegevens over de verdeling van zoet en zout grondwater en de ligging van de kleilagen, weten we precies waar het brakke water zit en kunnen we gericht water onttrekken.
Drinkwateronderzoek: In 2023 is gestart met het onttrekken van brak grondwater. Op de rwzi worden verschillende proeven uitgevoerd met het brakke kwelwater.
Pilot in 2024
Naar verwachting kan de gehele installatie in de loop van 2024 gaan draaien. Daarmee doen we ervaring op met het functioneren van de verschillende onderdelen van de installatie en kunnen we de effecten op de grondwatersituatie onderzoeken. De pilot zal eind 2025 afgerond worden.
Meer Informatie